Historia Wielunia

Joker

Myślę, że warto by powstało małe kompendium wiedzy na temat bitew i potyczek zbrojnych na przestrzeni dziejów na terenie Ziemi Wieluńskiej:
Może znajdą się jakieś opisy, mapki, oceny itp.

[link widoczny dla zalogowanych]

23 IV 1863 r., Mierzyce
Raport wójta gminy Mierzyce do naczelnika wieluńskiej komendy żandarmerii o ujęciu powstańców przez oddział wojska z Wielunia.

Treść dokumentu: Nocy dzisiejszej o godzinie wpół do trzeciej oddział wojska z Wielunia ujął 5 partyzantów u miejscowego proboszcza, a u dzierżawcy jednego zastał rannego. Podług powziętej wiadomości partyzanci ci pochodzą z potyczki, jaka miała miejsce w dniu wczorajszym pod wsią Załęczem Wielkiem do gminy Kamionka należącej i że przed samem wieczorem do Mierzyc kilkunastu przybyło, liczby oznaczyć nie można, gdyż ich podpisany nie widział, o ile zaś posiada wiadomości było ich około 20. Pięciu z tych podobno poszło do proboszcza, których wojsko ujęło. Jeden ranny we dworze a reszta dokąd się udała nie wiadomo, gdyż to było w nocy.
W[ielmożny] dowódca oddziału rozkazał pozostawić rannego w miejscu, a po wyzdrowieniu dostawić. Po wyjściu wojska z Mierzyc w kilka godzin przywieziony został drugi partyzant z wsi Kamiona ciężko ranny i dwóch zatem rannych w Mierzycach we dworze znajduje się. Pierwszy nazywa się Walenty Zawisławski – drugiego nazwiska opisać nie dało się, gdyż dla ciężkiego ranienia mówić nie może. O czym mam honor Wielmożnemu Naczelnikowi złożyć niniejszy raport.
[podpis nieczytelny]

Komentarz: Wieluń w przededniu powstania styczniowego pełnił funkcje stolicy jednego z powiatów guberni warszawskiej Królestwa Polskiego. Od granicy z Prusami dzieliło go 21 km. W przygranicznym mieście stacjonowały rosyjskie wojska: ok. 1500 żołnierzy z Biełozerskiego Pułku Piechoty, 100 kozaków z 31. Pułku Dońskiego i cztery działa z 4. Polowej Brygady Artylerii.
W mieście i okolicach, podobnie jak w całym kraju, dochodziło do manifestacji religijno-patriotycznych i zatargów ludności z wojskiem. Wobec coraz liczniejszych polskich wystąpień oraz organizowanych spisków, namiestnik Królestwa Polskiego, gen. Karol hr. Lambert wprowadził 14 X 1861 r. stan wojenny.
W Wieluniu władze zabroniły zgromadzeń powyżej trzech osób, nakazały zamykanie lokali gastronomicznych po godzinie szóstej, a bram i drzwi po godzinie dziewiątej wieczorem. Osoby poruszające się po zmroku miały być oświetlone, a każdy przyjeżdżający do miasta powinien mieć paszport.
W nocy z 22 na 23 I 1863 r. w Królestwie Polskim wybuchło zbrojne powstanie. W strukturze administracyjnej tajemnego państwa polskiego Wieluń należał do województwa kaliskiego. Powstańczy Centralny Komitet Narodowy powołał naczelników województw, a ci naczelników okręgów oraz miast. Naczelnikiem miasta powiatowego Wielunia 11 kwietnia został mianowany Antoni Ostaszewski.
Ze względu na silny garnizon wojskowy, Wieluń nie został bezpośrednio objęty działaniami zbrojnymi, jednak niektórzy jego mieszkańcy trafili do powstańczych oddziałów. Rosjanie obawiali się ataku na miasto, które po zdobyciu przez powstańców mogłoby posłużyć jako baza przerzutowa broni z terenu Prus. Dlatego zdecydowali się uderzyć pierwsi na formujący się dopiero w okolicy oddział por. Józefa Oxińskiego. Do ataku doszło 26 lutego w Kuźnicy Grafowskiej, a uczestniczył w nich także oddział wojska rosyjskiego z Wielunia pod dowództwem płk. Smirnowa.
Kulminacja potyczek w okolicy miasta nastąpiła w marcu i kwietniu 1863 r. W tym czasie trwał pościg wojsk rosyjskich za oddziałem płk. Teodora Cieszkowskiego. 27 marca pod Radoszewicami starł się z nim oddział mjr. Pisanko z garnizonu wieluńskiego. W połowie kwietnia nowy oddział sformował Franciszek Parczewski. Poniósł on duże straty 22 kwietnia w starciu w rejonie dzisiejszej wsi Kluski. Kolejne znaczne straty rosyjska piechota i kozacy płk. Wsiewołoda Pomierancewa z Wielunia zadali powstańcom 15 czerwca pod Lututowem. Klęskę poniosły też oddziały gen. Edmunda Taczanowskiego 29 sierpnia pod Nieznanicami. Walki w powiecie wieluńskim trwały do połowy 1864.
W trakcie i po powstaniu, w Wieluniu, początkowo na Starym Rynku, wykonywane były egzekucje powstańców. Straceni zostali również ci żołnierze rosyjskiego garnizonu wieluńskiego, którzy zbiegli do powstańczych oddziałów. Więźniowie przetrzymywani byli w miejscowym klasztorze oo. Pijarów, wysyłano ich także do cytadeli warszawskiej lub zsyłano na Syberię.
Piotr Strembski