Historia Wielunia

Wojtek · Wysłany: Pią 20:26, 10 Mar 2006 Temat postu: Gdzie mieszkał wójt Stanimir?

W Wieluniu jak w każdym mieście królewskim był wójt. W pierwszych wiekach funkcjonowania miasta była to bardzo ważna persona. W imieniu władcy sprawował władzę sądowniczą i takie tam...
Dostępne mi informacje na temat wójtostwa wieluńskiego są bardzo skromne. Opierają się właściwie wyłącznie na "Słowniku historyczno-geograficznim". Znamy imiona kilku wójtów. Z 1496 roku pochodzi informacja, że "z powodu spalenia się starego, król wydał nowy przywilej na wójtostwo w Wieluniu", oraz że "ogrody wójta ciągnęły się od drogi w kierunku Bramy Rudzkiej do ogrodu Zakrzewskiego". W 1557 roku ostatecznie inkorporowano wójtostwo do miasta. Ze źródeł najnowszych dowiadujemy się, że nazwa "Wójtostwo", wywodząca się zapewne ze średniowiecza, oznaczająca ziemię na jednym z przedmieść, przetrwała niemal do dzisiaj. W "Leksykonie miasta Wielunia" mamy dość dokładną lokalizację tego obszaru, opartą na współczesnych elementach topograficznych (tory kolejowe).
Interesuje mnie kwestia lokalizacji siedziby wójta w Wieluniu. Gdzie mieszkał wójt Stanimir? W mieście czy na przedmieściu? "Wójtostwo" mogło oznaczać zarówno ziemię wójta jak i jego domostwo. Czy na podstawie danych archiwalnych można tę siedzibę precyzyjnie zlokalizować? Może znacie, szanowni forumowicze, jakąś publikację na ten temat?
Kwestia tej lokalizacji dotyka właściwie ogólniejszego zagadnienia jakim jest socjotopografia miasta. Ciekawi mnie, czy na podstawie zachowanych źródeł średniowiecznych można odtworzyć obraz zasiedlenia Wielunia z podziałem na grupy zawodowe, czy warstwy społeczne.

Panie Burmistrzu, może Pan by coś tutaj... na tym polu... no wie Pan.

Tadeusz

Wojtek · Wysłany: Sob 19:03, 11 Mar 2006 Temat postu:

Co to się Panie porobiło... Kilka pytań, a ile zamieszania...
Stanimir to tylko przykład. Chodziło mi oczywiście o wójtostwo w znaczeniu siedziby urzędu. Domów to wójt mógł mieć kilka, jeśli tylko było go na to stać.
Zostawmy wójta.
Wróćmy do socjotopografii. Ta data: od 1515 r. Czy chodzi tutaj o stan archiwaliów, który pozwala na takie badania? A może jakieś prace nad socjotopografią Wielunia już trwają Question

To byłoby wspaniałe Exclamation

Tadeusz · Wysłany: Sob 19:13, 11 Mar 2006 Temat postu:

Tadeusz

Odkopię stary, ale ważny wątek. Gdzie mieszkał wójt Stanimir Question

- zapytał swego czasu Wojtek. Na to pytanie odpowiedzi nie znamy, ale…

Znane są późniejsze wzmianki o domu wieluńskiego wójta. W przywileju z 1496 r. jest mowa o tym, że uposażenie wójtostwa stanowił min. dom, usytuowany był między domami: kustosza kolegiaty i Mikołaja Lipki i położony naprzeciw browarów. Druga informacja pochodzi z ok. 1520 r. Wynika z niej, że dom wójta sąsiadował z murowanym domem mansjonarzy wieluńskich, który z kolei leżał na północ od kościoła kolegiackiego.
Gdzie zatem mógł znajdować się dom wójta? Rolling Eyes

Wojtek

No, no... takie krótkie wzmianki a ile informacji! Dom prałata, murowany dom mansjonarzy, browary... Smile

- oby więcej takich konkretów.

Ale do rzeczy. Można chyba przyjąć, że dom wójta wymieniony w 1496 i w 1520 r. to ten sam obiekt. Te dwie daty dzieli bowiem dość krótki przedział czasowy. Jeśli tak, oznacza to, że znajdował się jednocześnie naprzeciwko „browarów” i na północ od kościoła (chodzi o kościół św. Michała).

Wygląda więc na to, że interesujący nas obiekt położony był przy dzisiejszej ulicy Królewskiej. Przypuszczalnie - w jej północnej pierzei. Pierzeję południową, w pobliżu kościoła, należy raczej wykluczyć ze względu na szczupłość miejsca.
Wskazówką precyzującą lokalizację domu wójta mogłyby być „browary”, gdybyśmy tylko mogli je zlokalizować…
Być może jednym z nich był browar zamkowy, który jak wynika z XVI i XVII-wiecznych lustracji położony był w zachodniej części podzamcza, czyli na wschód od kościoła. Być może w pobliżu, nieopodal kościoła, był również jakiś browar należący np. do któregoś prałata.

Na marginesie dodam, że w książce ks. Zabraniaka przeczytałem wzmiankę dotyczącą domu wieluńskich wikariuszy: Elżbieta z Tarnowa, żona wojewody sandomierskiego Jana, w 1511 podarowała wikariuszom obszerną działkę z browarem Exclamation

w sąsiedztwie, na której wybudowali murowany dom. Ciekawi mnie bardzo, czy mowa tu o tym samym browarze co stał naprzeciw domu wójta Question

Tak czy inaczej kolegiata jako odniesienie do lokalizacji domu wójta zdaje się wskazywać, że ten położony był bliżej tej świątyni niż np. Bramy Rudzkiej czy zamku.

Tadeusz

A już się bałem, że o tym forum wszyscy zapomnieli... Wink

Wygląda więc, że adres wójta to ul. Królewska 1, biorąc pod uwagę dzisiejszą numerację na tej ulicy. Słuszne spostrzeżenie, że nie odnoszono lokalizacji do bramy, czy zamku. Skłania to raczej do przyjęcia lokalizacji tej posesji gdzieś na wysokości kolegiaty. Zatem gdzieś, gdzie dzisiaj jest budynek popijarski, może w miejscu gdzie ma swą placówkę Getinbank? Z browarami to na mój gust ciężka sprawa bo one pojawiają się dosyć często w źródłach, jako punkt odniesienia, ale mam wrażenie, że było ich więcej. Chyba lubili wypić Wink

Myślę, że warto pokusić się o zabawę z planem Wielunia Grappowa, na którym są zaznaczone miejskie działki. Wprawdzie, nie ma juz na nim parcel w miejscu gdzie wzniesiono budynki pijarskie, ale chyba można przyjąć, że układ był identyczny, jak po przeciwnej stronie rynku? Postaram się dodać skan tego fragmentu mapy.

PS Z 1463 r. pochodzi wzmianka o kamienicy i browarze położonym "na końcu placu", naprzeciwko łaźni, obok browaru (tego samego?) zwanego Darmotrunk Laughing

Nic jednak nie wiadomo, aby warzony tan napój serwowano gratis Wink

Tadeusz

Wracam do domu wójta. Kombinowałem, starając się odtworzyć układ parcel jaki mógł mieć miejsce we wschodniej pierzei rynku ale niewiele z tego wyszło. Poprzestaje więc na dodaniu obiecanej mapki (fragment planu z 1799) Pytajnik umieściłem mniej więcej w miejscu gdzie mógł znajdować się dom wójta, ale czy rzeczywiście tam się znajdował? Macie jakieś sugestie?
Na szczęście jest jeszcze sporo źródeł do przeczytania więc może kiedyś... Rolling Eyes

Wojtek

Pomiędzy rynkiem a uliczką łączącą Barycz i Królewską - w południowej pierzei tej drugiej - teoretycznie (maksymalnie ?) mogły być cztery parcele (w XVIII w.). Wiemy, że dom wójta nie był pierwszym przy Królewskiej. Mógł być drugi, trzeci lub czwarty licząc od rynku. Jest jednak bardzo prawdopodobne, że parcela wójtowska była większa od standardowej – mieszczańskiej, więc działek na tym odcinku mogło być mniej... Dalszy, wschodni, fragment Królewskiej raczej wykluczamy.

Uważam, że dokładniejszej lokalizacji na tym planie przedstawić nie można. Ale przecież to i tak olbrzymie osiągnięcie Exclamation

Jeszcze przed dwoma miesiącami nic na ten temat nie wiedzieliśmy. Tadeusz, gratuluję Exclamation

Tadeusz

1 listopada coraz bliżej, na forum kolejne posty związane z pochówkiem w dawnym Wieluniu i okolicach. Zatem i ja pozostanę w tym nurcie. Tym razem będzie o pochówku wieluńskich wójtów.

W 1513 r. przed wieluńskim konsystorzem toczyła się sprawa między kustoszem i witrykami kościoła kolegiackiego w Wieluniu z jednej strony, a wójtami wieluńskimi Mikołajem Gaszyńskim, Heleną i Anną Czoletkową z drugiej. Spór dotyczył prawa do pochówku zmarłych wójtow i członków ich rodzin w tej właśnie świątyni. Duchowni nie chcieli aby przywilej ten przysługiwał całej wójtowskiej rodzinie. Ostatecznie oficjał wieluński zdecydował, że prawo do pochówku w kościele kolegiackim posiadaczom wójtostwa, a mianowicie mężowi i żonie. Natomiast za pogrzebanie w tym miejscu ich dzieci i krewnych nakazał... pobieranie opłaty w wysokości 1 kopy.

Czyli, nawiązując do poprzedniego postu, wójtowie spoczywali niemalże vis-a-vis swego domu.

Więcej o wieluńskich wójtach i wójtostwie można będzie przeczytać w kolejnym tomie "Rocznika Wieluńskiego", który do nabycia ma być już na przełomie stycznia i lutego przyszłego roku.