Historia Wielunia

Maciek

Witam
Jakiś czas temu prześledziłem losy diabła Widoradzkiego i muszę przyznać, że choć to najbardziej znana wieluńska legenda to w sumie mało można powiedzieć na temat samej postaci i w zasadzie nie ma źródeł dotyczących samej legendy.
Pierwsza wzmianka (i tylko wzmianka) o naszym diable pochodzi z 1830 r. i jest on tam wymieniony w towarzystwie Boruty z Łęczycy i Rokity z Podlasia.
Pierwszy opis diabła Wideradzkiego pojawia się w połowie XIX w. i mówi jedynie, "że to szlachcic w czarnej kapocie i na czarnym koniu" i dalej "kubek w kubek do Boruty podobny, tylko, że konno jeździ polując na pijanych, tym bowiem nade wszystko dokucza. Nurza w błocie, topi w rzece lub wiesza na suchych wierzbach". Ktoś inny z tego okresu dodał, że diabeł "zanurzał i pomazał błotem obłąkanych wśród nocy idących włościan i podróżnych" i "wzrok otumaniał, tak, że chłop z tydzień chodził dookoła chałupy swej, a trafić nie mógł". Postać diabła była łączona z XV wiecznym rycerzem i grodem w Widoradzu.
O. Kolberg przeprowadził badania terenowe w rejonie diabelskich działań i praktycznie już nie natrafił, na żadne przekazy ludowe na temat diabła! W swoich materiałach zanotował jedynie modlitwę" Od powietrza, głodu, ognia, wojny i Wideradza zachowaj nas Panie", którą mógł niestety zaczerpnąć z ówczesnej literatury.
Współczesne opowieści to wytwory "cepeliowe" bez związku z dawnymi przekazami.
Zastanawia, skąd taka znikomość przekazów w kwiecistej epoce romantyzmu i późniejszych czasach? Możliwe, że diabeł to wymysł literacki, który nie przyjął się jednak u ludu. Moim zdaniem chyba bardziej prawdopodobne jest, że legenda sięga głębokiego średniowiecza i uległa prawie całkowitemu zatarciu. Może ktoś ma jakiś pomysł w tej materii?

Daniel Janiszewski

No właśnie ja też słyszałem od ojca (będąc jeszcze dzieckiem) , legendę diabła widoradzkiego. Była to wersja o diable który łapał pijaków.
Szkoda , że szczegułów nie pamiętam.
Może jeszcze go spytam o tą legendę.
Przy okazji dzieciom swoim ją opowiem.
A jednak przekaz działa. Czyli , być może ludność w jakimś stopniu przyjęła tą historię ,
skoro mój ojciec usłyszał ją od dziadka.
Kto wie ?

Maciek

Odnoszę wrażenie, że postać diabła Widoradzkiego zwłaszcza w świetle modlitwy jest groźna, budząca lęk i złe skojarzenia. W samej modlitwie wymieniana jest jako piąte nieszczęście po zarazie, głodzie, pożarze i wojnie. Daleku tu Wideradzkiemu do rubasznego i psotnego polskiego diabła czy pokutującego zarządcy. To chyba raczej Dracula w uboższej wersji powiatowej Smile

o którym niechętnie wspominano. Być może nazwa siedziby diabła - Widoradz lub starsza Wideradz - to wyjaśnia?

Grzegorz Nowak (W)

Maciek- a możesz przytoczyć tą modlitwę, o której wspominasz, w pełnym brzmieniu?? podejrzewam że wiele osób byloby tym zaiteresowanych...
z współczesnych - jak to okreśłiłeś, "cepeliowych" Very Happy

legend o Rokicie to w pokazywanej przeze mnie książce "Od Wielunia diabeł hula" są dwie
- "O panu Marku Wideradzkim i jak go potraktował starszy nad diabłami imć Rokita" czyli opowieść o konflikcie kto jest godzien nosić miano "Wideradzki" a postać diabła jest kreowana na szlachcica, "herbowego czarta" i druga
- "O tym, jak Boruta onemuż JWP Warszyckiemu łotrowi most na Liswacie budował gdzie Rokita jest zdecydowanie uboższym szlachciurą (...) Rokita, chociaż włodyka i bliski Boruty powinowaty(...) co wskazuje na jego nie tylko pozycję społeczną, ale i na koneksje rodzinne Very Happy

czy mógłbyć Maciek coś więcej na temat Rokity napisać?? znasz może jakieś inne, współczesne opowieści - jakie by one nie były, zawsze są pewnego rodzaju ciekawostką godną uwagi.. Smile

Daniel - a czy możesz przytoczyć te bajki jakie Twój ojciec opowiadał??

Maciek

Już przytoczyłem tą modlitwę, może to jednak za wielkie słowo. " Od powietrza, głodu, ognia, wojny i Wideradza zachowaj nas Panie" - to niestety całość.
Ta modlitwa pojawiła się w 1852 w humoresce napisanej przez wieluńskiego nauczyciela Leonowicza obok przyśpiewki "Pan Marek na Widoradzu/ był kasztelanem w Sieradzu/a że nie opłacał sługi/diabeł go porwał za długi".
Na bazie tego powstały pewnie współczesne "cepeliowe" podania, do który nota bene dawno temu sięgałem. Innych sobie nie przypominam.

marcinj

a co do Warszyckiego któremu to Boruta most budował. Swego czasu błąkając się po okolicy, po opowieściach kolegi z Lipia, zajechałem do Dankowa obejrzeć ruiny jedynej w Polsce ufortyfikowanej wsi. Popytałem trochę i muszę powiedzieć, że legendy o Warszyckim są tam bardzo dobrze zapamiętane, tzn znają je wszyscy.
Warszyckiemu pod koniec życia w głowie się trochę pomieszało, kto wie czy nie za sprawą tego Boruty;) a i skarb wielki zostawił, tylko niestety nikt nie wie gdzie.
Może "niewiele" w tym Wielunia, ale okolica bliska i warta zobaczenia.